คุณแต้ ศิวภรณ์ นภาวรานนท์ เกษตรกรชาวสิงห์บุรี เจ้าของแบรนด์สินค้าเกษตรธุรกิจมูลไส้เดือน Mr.Hope Organic Supplies อดีตผู้ตรวจสอบบัญชี จบปริญญาโทจากต่างประเทศผู้ที่ประสบความสำ เร็จในหน้าที่การงานอย่างต่อเนื่องจนเรียกได้ว่าแทบไม่มีจุดหมายอะไรในชีวิตที่เธอไปไม่ถึง

“แต่กลายเป็นว่าเรากลับไม่เป็นตัวเองเลย แถมเราไม่เคยพอใจกับตัวเองด้วย”

คุณแต้ตั้งคำถามกับชีวิต ‘เปลือกๆ’ ที่ทุกคนต่างให้คุณค่ากับวัตถุนิยม เธอรู้สึกถึงความกดดัน ว่าเธอต้องมี ต้องเป็นอย่างคนอื่น เธอจึงตัดสินใจกลับคืนสู่บ้านเกิด ซึ่งค่อยๆ ปลดเปลื้องความทุกข์ในใจ และทำให้ได้พบกับคำตอบว่าความสุขของเธอ คือการได้เป็นตัวของตัวเองเมื่ออยู่ท่ามกลางธรรมชาติ “จากร้อนก็เย็นลง” เธอว่า “เกษตรกรจึงเป็นทางเลือกที่ดีที่สุดสำหรับเรา และเราก็รู้สึกว่าอยากเป็นฟันเฟืองตัวเล็กๆ ที่จะสร้างประโยชน์ให้กับสังคมเเละสิ่งเเวดล้อม โดยอย่างน้อยต้องยืนได้ด้วยตัวเอง และไม่เป็นภาระของคนอื่น”

จากชีวิต “เปลือกๆ” คุณเเต้ก็กลับมาสู่ ‘ดิน’เเละหันมาศึกษา ‘ไส้เดือน’ สิ่งที่อยู่เบื้องหลังความอุดมสมบูรณ์ผู้เป็นดั่งพระเอกในกระบวนการย่อยสลายและช่วยเพิ่มสารอาหารและจุลินทรีย์ดีให้กับอินทรีย์วัตถุ คุณแต้เริ่มศึกษาพฤติกรรมของไส้เดือนอย่างจริงจังเพื่อค้นหาวิธีเลี้ยงพวกเขาให้มีความสุขและได้ประโยชน์สูงสุด เมื่อถามถึงลักษณะของไส้เดือนที่มีความสุข คุณแต้บอกว่า ‘สีเหลือบรุ้งเวลาต้องแสง’ บนพื้นผิวของไส้เดือน คือความสุขที่สะท้อนออกมาเช่น สีออกม่วง แดง น้ำเงิน และขนาดตัวจะใหญ่กว่าไส้เดือนทั่วไป

สภาพแวดล้อมและสารอาหารในดินมีผลต่อการเพาะเลี้ยงไส้เดือนอย่างมีประสิทธิภาพ เธอจึงเลือกใช้ต้นกล้วยที่ตัดเครือแล้วและผักตบชวามาผสมกับดิน เพื่อเป็นบ้านและอาหารของไส้เดือน ทั้งต้นกล้วยและผักตบชวา ต่างก็เป็นสิ่งเหลือทิ้งที่ชุมชนไม่ได้ใช้ประโยชน์ มีจำนวนมากจนกลายเป็นปัญหา รกพื้นที่ทั้งบนบกและในน้ำ ทว่า คุณแต้กลับมองเห็นคุณประโยชน์ของพืชสองชนิดนี้ ด้วยลักษณะลำต้นที่เป็นโพรงว่าง ทำให้ไส้เดือน-สิ่งมีชีวิตที่หายใจทางผิวหนัง เติบโตได้อย่างสบายในสิ่งเเวดล้อมที่ไม่แออัดคับแคบเกินไป เมื่อไส้เดือนมีความสุขจุลินทรีย์ในลำไส้ก็จะดีด้วยเช่นกัน นอกจากลักษณะลำต้นที่โพรงคุณสมบัติอมน้ำในผักตบชวาเเละต้นกล้วยสดยังช่วยเร่งการย่อยสลายภายในระยะเวลา 1 เดือนได้อีกด้วย คุณเเต้จึงไม่จำเป็นต้องรดน้ำบ่อยๆ ลดพลังงานน้ำที่ต้องใช้ ซ้ำยังเป็นการรักษาความเข้มข้นของตัวปุ๋ยอีกด้วย

ไส้เดือนของคุณเเต้นั้นอาศัยอยู่ในคอนโดกะละมัง เนื่องจากถ้ามีปัญหา กะละมังจะสามารถหยุดยั้งการเผยเเพร่ ไม่ให้ไปทรมานไส้เดือนที่เหลือทั้งหมด นอกจากลำต้นกล้วยเเละผักตบชวา ในคอนโดไส้เดือนก็ยังมีสิ่งเหลือทิ้งต่างๆ จากไร่คุณแต้ เช่น มูลสัตว์ ปุ๋ยคอก รำอ่อนจากโรงสี ขุยมะพร้าว และกากกาแฟ สิ่งเหล่านี้เป็นที่อยู่อาศัยและแหล่งอาหารชั้นเลิศเรียกได้ว่าคุณแต้ได้วางเเผนเเละออกเเบบวิธีการให้เหมาะสมกับพื้นที่ของตนเองเป็นอย่างมาก

เพียงไม่นาน ไส้เดือนจะให้ผลผลิตเป็นปุ๋ยมูลไส้เดือน ที่อุดมไปด้วยสารอาหาร น้ำไปใช้เพิ่มคุณภาพให้กับดิน นี่จึงเป็นจุดเริ่มต้นของธุรกิจปุ๋ยมูลไส้เดือนที่สร้างรายได้ให้กับเธอ และการสลายของเสีย ให้เป็นศูนย์ (Zero Waste) ก็เริ่มต้นขึ้นใน แปลงผักแห่งนี้

คุณแต้ไม่ได้หยุดอยู่เพียงแค่การจำกัดขยะด้วยไส้เดือนและ เพิ่มมูลค่าให้กับมูลดิน แต่ทั้งแปลงผักของเธอจะไม่เพิ่มขยะ ในทุกกระบวนการ เธอนำมูลไส้เดือนส่วนที่คัดแยกจากการ จำหน่ายไปใช้หมุนเวียนในแปลงตัวเอง วัตถุดิบเหลือใช้ เช่น เศษผลไม้ ทั้งฟักทอง สับปะรด และกล้วย ทั้งหมดถูกนำไปใช้ เป็นส่วนผสมน้ำหมัก และใช้น้ำหมักนี้ ราดดินในขั้นตอน การเตรียมแปลง ต่อด้วยการห่มดินด้วยเศษหญ้า และลด การซื้อเมล็ดพันธุ์ เมื่อเกิดผลผลิตก็นำไปจำหน่ายหรือจ่ายแจก ให้ชุมชน บางส่วนก็เอากลับมาเป็นอาหารได้

จากการลงมือปฏิบัติจนได้รับการยอมรับทั้งจากคนในครอบครัว และชุมชน ‘โครงการการเพาะเลี้ยงไส้เดือน เพื่อกำจัดอินทรีย์ วัตถุและสร้างรายได้เสริมให้ชุมชน’ ได้ทำให้มีกลุ่มคนทั้งภาครัฐ และเอกชนเข้ามาศึกษาดูงานที่คุณแต้ทำ ซึ่งช่วยให้เกิดการเผยแพร่ผลงานแนวคิด Zero Waste เเละสามารถช่วยพัฒนา สำนึกเรื่องสิ่งแวดล้อมให้กับผู้ผลิตที่เป็นเกษตรกร ได้เข้าใจถึง ประโยชน์ของแนวคิดนี้ ว่าการย่อยสลายอินทรีย์วัตถุเพื่อลด สิ่งเหลือใช้จากกิจกรรมทางการเกษตรนั้น สามารถช่วยอนุรักษ์ สิ่งแวดล้อม พร้อมๆ กับลดต้นทุน เเละสร้างรายได้ ได้อย่างไร

คุณแต้ยังส่งต่อความรู้สึกเดียวกันลงไปในแบรนด์ Mr.Hope Organic Supplies ดินพร้อมปลูกที่เกิดขึ้น จากความตั้งใจที่อยากให้คนเมืองหันกลับมารัก การเพาะปลูกอีกครั้ง ด้วยการออกแบบผลิตภัณฑ์ ที่ง่ายต่อการใช้งาน ในสามขั้นตอน แค่แกะถุง โรยเมล็ด และรดน้ำ ทำให้ทุกคน ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน ก็สามารถเริ่มต้นการเพาะปลูกได้ทุกที่

คุณแต้ ซึ่งวางแผนอย่างรอบคอบเสมอก่อนที่จะใช้ทรัพยากรใดๆได้พิสูจน์ประสิทธิภาพของไส้เดือนในวิถี Zero Waste เเล้ว การย่อยสลายอินทรีย์วัตถุเพื่อนำกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่ช่วยลดการสูญเสียทรัพยากรทางธรรมชาติได้จริง ยิ่งไปกว่านั้น สิ่งที่เธอได้จากการเรียนรู้และลงมือปฏิบัติจริงในฐานะเกษตรกร ยังเป็นการนำกลุ่มคนที่สนใจให้เข้ามาเรียนรู้ ซึ่งพวกเขาจะเป็น ส่วนสำคัญในการส่งต่อและเผยแพร่แนวคิด Zero Waste ไปสู่ ระบบนิเวศใกล้เคียง

“ชื่อของแบรนด์เรา Mr.Hope แปลเป็นภาษาไทยว่าลุงสมหวัง ซึ่งมันก็หมายถึงความหวังใหม่ของการทำเกษตรที่ปลอดภัย และยั่งยืนด้วย”

คุณเเต้กล่าวถึงความใฝ่ฝันที่สังคมในวงกว้าง จะเรียนรู้เเละเข้าใจถึงวิธีการต่างๆที่จะช่วยลด การสูญเสียทางธรรมชาติจนนำไปสู่การช่วยรักษา สิ่งแวดล้อมให้อยู่กับเราได้ต่อไปอย่างยั่งยืน

บทความจาก: บทเรียนพื้นที่ต้นแบบการพัฒนาธุรกิจเกษตรของเกษตรกรรุ่นใหม่ - ทำเนียบคนกล้าคืนถิ่น โดยมูลนิธิส่งเสริมการออกแบบอนาคตประเทศไทย และมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช